Vitamin D3 ve K2: Birlikte Daha mı Güçlü? -

Modern sağlık anlayışı artık yalnızca hastalıkların tedavisine değil, koruyucu ve optimizasyon odaklı yaklaşımlara da yönelmiştir. Bu bağlamda, mikrobesinler, özellikle de vitaminler ve mineraller, bireylerin hem günlük işlevselliği hem de uzun vadeli sağlığı için önemli bir rol oynamaktadır. Bu maddeler arasında yer alan Vitamin D3 (kolekalsiferol) ve Vitamin K2 (menakinonlar), son yıllarda artan bilimsel çalışmalarla birlikte daha geniş bir perspektiften değerlendirilmektedir. Her iki vitaminin de kemik sağlığı, kardiyovasküler sistem (kalp-damar sistemi) regülasyonu, bağışıklık yanıtı ve metabolik süreçler üzerindeki potansiyel etkileri dikkat çekmektedir.

D vitamini, yağda çözünebilen bir vitamindir ve yağlı balıklar, süt ürünleri ve yumurta gibi besinlerle alınabilir; ancak esas olarak güneş ışığına maruz kalan insan derisi tarafından sentezlenir. Karaciğerde kolekalsiferol (vit D3), d vitamini düzeyinin değerlendirilmesinde kullanılan dolaşımdaki başlıca D vitamini metaboliti olan kalsidiole (25(OH)D) çevrilir. Dolaşımdaki kalsidiol, böbreklerde tam biyolojik aktivite kazanarak en aktif formu olan 1,25-dihidroksi vitamin D (1,25(OH)D) ya da bilinen adıyla kalsitriol’e metabolize olur. Kalsitriol, ayrıca periferik 1-α-hidroksilaz aracılığıyla böbrek dışı dokularda da üretilir ve bağışıklık fonksiyonu ile kanser karşıtı etkinlik üzerinde olumlu etkiler gösterir.

Güneş ışığı ile sentezlenen Vİtamin D3, modern yaşam koşulları ve kapalı ortamlarda geçirilen zaman nedeniyle eksikliği sıkça görülen bir mikrobesindir.

D vitamini, bağırsaktan kalsiyum emilimini artırarak kalsiyum metabolizmasının düzenlenmesinde temel bir rol oynar. D vitamini takviyesinin düşme ve kırıkların önlenmesi için önerildiğine dair güçlü kanıtlar mevcuttur; ancak, damar yapılarında kalsiyum birikimi ve diğer potansiyel yan etkilerle ilişkili olabileceğine dair bulgular da vardır.

Vitamin K, iki formda bulunan yağda çözünen bir vitamindir: vitamin K1 (filokinon) çoğunlukla yeşil yapraklı sebzelerde bulunurken, vitamin K2 (menakinon) çoğunlukla fermente süt ürünlerinde bulunur ve bağırsaktaki laktik asit bakterileri tarafından üretilir. 

            • Vitamin K1 (filokinon), ağırlıklı olarak karaciğere taşınır ve burada kan pıhtılaşma faktörlerinin sentezini düzenler.

            • Vitamin K2 (menakinon), başta kemik dokusu ve damar duvarı olmak üzere karaciğer dışı dokulara yönlendirilir.

Bu iki formun ortak yönü, K vitamini bağımlı proteinlerin aktivasyonunda rol almalarıdır.

            •Osteokalsin (kemik dokusunda bulunur): Kalsiyumun kemik matrisine bağlanmasını sağlar.

            • Matriks Gla Proteini (MGP) (damar duvarlarında yer alır): Damar kireçlenmesini (vasküler kalsifikasyonu) engeller.

Bu proteinlerin aktif hale gelmeleri, yapılarındaki glutamik asit kalıntılarının karboksilasyonuna bağlıdır. İşte bu karboksilasyon sürecinde K vitamini kofaktör olarak görev yapar. K vitamini eksikliğinde bu proteinler aktifleşemez, bu da kalsiyumun yanlış yerlerde birikmesine (örneğin damarlarda) ve kemik mineralizasyonunun bozulmasına neden olabilir.

Sinerjik Etki Mekanizması: D ve K Vitaminleri Neden Birlikte Çalışır?

Vitamin D, yukarıda bahsi geçen K vitaminine bağımlı proteinlerin sentezini teşvik eder. Ancak bu proteinler sadece sentezlenmiş olmakla aktif hale gelmezler. İşlev görebilmeleri için karboksilasyona ihtiyaç duyarlar ve bu noktada Vitamin K devreye girer.

            •          Vitamin D, osteokalsin ve MGP’nin üretimini artırır.

            •          Vitamin K, bu proteinleri karboksile ederek kalsiyumu doğru hedeflere yönlendirir (kemik matrisi), yanlış yerlere (damar duvarı, yumuşak dokular) birikmesini engeller.

Bu ortaklık sayesinde:

            •          Kemik mineral yoğunluğu (BMD) artar,

            •          Damar kalsifikasyonu riski azalır,

            •          Osteoporoz ve kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine katkı sağlanır.

Bunun yanında, D₃ ve K₂’nin birlikte kullanılmasının kemik mineral yoğunluğu artırımı ve kalp damar sisteminde kalsifikasyonun (kireçlenme) yavaşlaması gibi potansiyel yararları olduğu üzerine yapılan bazı klinik çalışmalarda umut verici sonuçlar gözükmektedir. Ancak bu etkinin her zaman net olmadığı ve bireysel faktörlere göre değişebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Birlikte Kullanımdan Doğan Sinerjistik Etkiler

Kemik Sağlığı üzerine etkiler

Vitamin D3 takviyesine ek olarak vitamin K2 takviyesi, menopoz sonrası kadınlarda kemik mineral yoğunluğunu iyileştirdiği görülmüştür. Vitamin D ve vitamin K'nın yeterli alımı veya takviyesi, günümüzde osteoporozun önlenmesinde önemli koruyucu ajanlar olarak bildirilmektedir. 111 kalça kırığı hastası ve 73 kontrol içeren bir çalışmada, hastalar grubunda kontrol grubuna kıyasla hem 25-hidroksivitamin D hem de vitamin K serum konsantrasyonlarının düşük olduğu belirlenmiş ve bu durumun kalça kırığı riskinin artmasıyla ilişkili olabileceği bildirilmiştir.

Ma ve ark. (2022) ile Huang ve ark. (2015) tarafından yürütülen meta-analizlerde değerlendirilen çalışmalar da dahil olmak üzere, sınırlı ancak giderek artan kanıtlar, D vitamini ve K vitamini takviyesinin, tek başına vitamin takviyelerine kıyasla kemik sağlığı üzerinde daha etkili olabileceğini düşündürmektedir.

Yakın tarihli bir çok çalışma da benzer sonuçları desteklemektedir. Rusu ve ark. (2024) D ve K vitaminlerinin birlikte alınmasının menopoz sonrası kadınların kardiyovasküler ve kemik sağlığını olumlu yönde etkileyebileceğini gösterdiğini bildirmişler, sebze ve fermente süt ürünleri açısından zengin sağlıklı bir diyetin önemini vurgulamışlar ve gerekli tüm besinleri yalnızca diyet yoluyla elde etmenin zorluğu göz önüne alındığında, menopoz sonrası kadınların sağlıklı yaşlanma ve refahını desteklemek için D ve K vitamini takviyeleri önermişlerdir.

Aaseth ve arkadaşları da 2024 yılında yayınladıkları derleme çalışmalarında beslenme yoluyla yeterli miktarda alınan K vitamininin kemik mineralizasyonunu desteklediğine dair mevcut kanıtları ve D3 vitamini ile K vitamini arasındaki sinerjik etkileşimi incelemişler, optimal D vitamini düzeylerine ek olarak yeterli K vitamini alımının da kemik sağlığının korunmasında önemli katkılar sağladığı sonucuna ulaşmışlardır. Bununla birlikte, D3 ve K vitaminlerinin kemik metabolizmasındaki etkileşim mekanizmalarının daha iyi anlaşılabilmesi için ileri ve kapsamlı araştırmalara ihtiyaç olduğunu vurgulamışlardır.

Wang ve arkadaşları (2025) osteoporotik hastalarda (kemik erimesi olan hastalarda) endoskopik lomber cerrahi (bel ameliyatı) sonrası kemik füzyonu (kemiklerin kaynaması-iyileşmesi) sonuçları üzerinde K2 ve D3 vitaminlerinin kombine tedavisinin etkinliğini araştırmışlar ve kemiklerin kaynama süresini kısaltabileceğini ve cerrahi sonuçları iyileştirmek için basit ve etkili bir yardımcı tedavi sunabileceğini bildirmişlerdir.

Kalp Damar Sağlığı Üzerine Etkileri

D ve K vitaminleri, özellikle arter (atardamar) sağlığını destekleyerek kardiyovasküler sistemi olumlu yönde etkileyebilir. D vitamini, yalnızca K vitamini varlığında aktif hale gelebilen K vitamini bağımlı proteinlerin sentezini uyarır. Bu iki vitamin arasındaki etkileşim, damar esnekliğinin korunması ve vasküler kalsifikasyonun (damar içi kireçlenme)  önlenmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Klinik ve deneysel çalışmalar, D ve K vitaminlerinin optimal düzeylerde bulunmasının kalp damar sağlığı üzerinde faydalı etkiler sağlayabileceğini göstermektedir. Çoğu araştırma bu vitaminlerin kemik sağlığındaki rollerine odaklansa da, son çalışmalar kalp ve damar sağlığı üzerindeki potansiyel etkilerini de ortaya koymaktadır. Her iki vitaminin birlikte kullanıldığı sınırlı sayıdaki müdahale çalışması, kalp damar sağlığı açısından umut verici sonuçlar bildirmiştir. Ancak bu bulguların kesinleşmesi için daha fazla, uzun süreli ve geniş katılımlı klinik çalışmalara ihtiyaç vardır.

D vitamininin kardiyovasküler sağlık üzerindeki etkisi, öncelikle kalsiyum metabolizması yoluyla gerçekleşir ve bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırarak sistemik kalsiyum düzeylerini yükseltir. Ancak yeterli K vitamini olmadan, bu kalsiyum damar duvarlarında birikerek vasküler kalsifikasyona ve buna bağlı kardiyovasküler risklerin artmasına neden olabilir. Özellikle K2 vitamini, kalsiyumu kemik dokusuna yönlendiren proteinlerin aktivasyonunda kritik rol oynayarak, kalsiyumun damar sisteminde birikmesini önler. Bu etkileşim, damar sağlığının korunması ve kardiyovasküler hastalıkların önlenmesi açısından büyük önem taşır.

Dal Canto ve ark. (2020), vitamin D ve K düzeylerinin kardiyovasküler sağlığın subklinik göstergeleri ve tüm nedenlere bağlı ölüm ile olası ilişkisini araştırdıkları çalışmalarında; düşük vitamin D ve K düzeylerinin, normal vitamin D ve K düzeyleriyle karşılaştırıldığında, sol ventrikül kütle indeksinde artışla (kalp odacıklarında büyüme) ilişkili olduğunu belirlemiş ve düşük vitamin D ve K seviyesine sahip katılımcıların, normal vitamin D ve K seviyesine sahip katılımcılara kıyasla, tüm nedenlere bağlı ölüm risklerinin daha yüksek olduğunu bildirmişlerdir. 

Bağışıklık Sistemi Üzerine Etkiler

D ve K vitaminleri, bağışıklık sistemi fonksiyonlarında önemli roller üstlenmekte ve antiinflamatuar özellikler sergilemektedir. Güncel araştırmalar, bu vitaminlerin bağışıklık yanıtlarını destekleme ve inflamasyonu yönetme potansiyelini giderek daha net ortaya koymaktadır. Özellikle K2 vitamininin, T hücresi aracılı bağışıklık yanıtlarını etkileyebildiği ve inflamatuar süreçlerin düzenlenmesinde rol oynayabileceği düşünülmektedir. Ayrıca, K2 vitamini, K1 vitaminiyle gözlemlenmeyen, T hücresi proliferasyonunun baskılanması da dahil bağışıklık sistemini düzenleyici özgül etkiler göstermiştir.

Bu bağlamda, D ve K vitaminlerinin sinerjik etkisi yalnızca kemik ve damar sağlığı ile sınırlı kalmayıp, bağışıklık sisteminin dengeli çalışmasına da katkı sağlayabilir. Bu özellikleriyle, özellikle inflamatuar hastalıklar veya immün yetmezlik riski taşıyan bireylerde dikkatle değerlendirilmeleri gereken mikrobesinlerdir.

Son zamanlarda yapılan çalışmalar, düşük D vitamini seviyelerinin otoimmün ve kronik hastalık riskinin artmasıyla bağlantılı olduğunu ortaya koymuş ve bu vitaminlerin yeterli seviyelerde tutulmasının genel sağlık için önemli olduğunu göstermiştir. D ve K vitaminlerinin bağışıklık fonksiyonu ve inflamasyonda nasıl çalıştığına dair kesin mekanizmalar hala araştırılmakta olsa da, genel olarak araştırmalar, bu vitaminlerin bağışıklık tepkilerini düzenlemede ve inflamasyonla ilgili hastalıkların tedavisinde önemli bir rol oynadığını göstermektedir.

Ayrıca 2025 yılında yayınlanan bir çalışmada Covid enfeksiyonu sonrası en az 3 ay süren inatçı semptomları ifade eden uzamış Covid enfeksiyonunda da K2 ve D3 vitaminlerinin birlikte kullanımlarının semptomları azalttığı, biyolojik göstergelerde düzelme sağladığı belirlenmiş; uzamış Covid'den muzdarip kişiler için umut verici ve güvenli bir müdahale yöntemi olabileceği vurgulanmıştır.

Kullanım, Dozaj ve Öneriler

Vitamin D3 ve/veya vitamin K takviyesine başlamadan önce, vitamin durumunun klinik olarak değerlendirilmesi önerilir; ancak, birçok araştırmacı ve klinisyen, orta yaşlı ve yaşlı bireylerde vitamin durumunun ön değerlendirmesini yapmadan vitamin takviyesini önermekte ve kullanmaktadır. Yaşlı nüfus kesimlerinde sıklıkla optimal olmayan vitamin düzeyleri görülür ve bu durum kemik döngüsünün artması ve kemik mineral yoğunluğunun azalmasıyla birlikte görülebilir.

Dolaşımdaki 25(OH)-D3 düzeyleri, vitamin D durumunun biyomarkeri olarak rutin olarak kullanılır. ABD Endokrin Derneği, serum değerleri 75 nmol/L sınırının altında ise vitamin D durumunun eksik veya yetersiz, bu değerin üzerinde veya bu değerde ise yeterli olarak değerlendirilmesini önermiştir. ABD Tıp Enstitüsü (IOM) ve diğer resmi kurumlar, yeterli seviyenin minimum değeri olarak 50 nmol/L'yi önermiştir.

D vitamini için sağlık sorununa yol açması beklenmeden tüketilebilecek üst limitler yaş gruplarına göre tabloda belirtilmiştir.

Tablo 1. D Vitamini için yaşa göre tolere edilebilir günlük üst limitler

Tablo 2. Serum D Vitamini düzeyleri ve klinik anlamları

Vitamin K fonksiyonel durumunun tahminine gelince, karboksillenmiş osteokalsin (cOC) ile karboksillenmemiş osteokalsin (ucOC) arasındaki düşük dolaşım seviyesi veya düşük ucOC serum konsantrasyonu, yetersiz vitamin K durumu hakkında en ilgili bilgiyi sağlıyor gibi görünmektedir. Bununla birlikte, ucOC dolaşım düzeylerinin menopoz sonrası kadınlarda menopoz öncesi kadınlara kıyasla düzenli olarak arttığı ve 70 yaşın üzerindeki kadınlarda belirgin şekilde daha yüksek olduğu bulunmuştur, bu da kemik dokusunda vitamin K aktivitesinin azaldığını göstermektedir. Yüksek ucOC-cOC oranı, yaşlı kadınlarda kalça kırığı riskini belirleyicisi olabilir. Ancak, rutin klinik kimya laboratuvar testlerinde, klinik vitamin K eksikliğini doğrulamak için sadece kan pıhtılaşması bozukluğu, kesin olmayan ve kaba bir test olarak kullanılmaktadır. Gıda sıklığı anketleri ve özel laboratuvarlarda K1 ve K2 düzeylerinin spesifik olarak belirlenmesi, ek bilgi sağlamaya yardımcı olabilir.

K2 vitamini için henüz resmi bir RDA (Önerilen Günlük Alım) veya AI (Yeterli Alım) belirlenmemiştir. Çünkü:

            • K2, diyetle alınabildiği gibi bağırsak bakterileri tarafından da üretilebilir.

            • K2’nin farklı formları vardır: MK-4, MK-7, MK-9 gibi.

K  vitamini için tolere edilebilir üst limit yada toksik serum seviyeleri bildirilmemiştir. Çünkü toksisite riski çok düşüktür ve rapor edilmiş bir zehirlenme vakası yoktur.

Potansiyel Riskler ve Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

• Yüksek doz D vitamini hiperkalsemi riskini arttırabilir. Buda damarlarda tıkanmaya yol açabilecek damar içi kalsifikasyon, böbrek taşı ve safra taşı gelişimine neden olabilir.
• Temelde K1’in fonksiyonu olmakla birlikte K2 de dolaylı yoldan pıhtılaşma üzerinde etkili olabilir. K2 takviyeleri, kan sulandırıcı ilaçlar (örneğin warfarin) kullanan kişilerde pıhtılaşma riskini etkileyebilir. Bu nedenle antikoagülan tedavi gören bireyler K2 takviyesi almadan önce mutlaka doktora başvurmalıdır.
• Yüksek tansiyon hastalarınca sıklıkla kullanılan tiazid grubu diüretikleri kullanan hastalarda hiperkalsemiye neden olabilir. Doktor kontrolünde kullanılmalıdır.
• Epilepsi (Sara) hastalarınca kullanılan antikonvülzanlar D vitamini emilimini bozarak gereksinimi arttırabilir.
• Obezite tedavisinde kullanılan ve yağ emilimini bozan Orlistat aynı zamanda D ve K vitaminlerinin de emilimini bozar.
• Kan sulandırıcı kullanan hastalarda, hiperkalsemi durumunda, böbrek yetmezliği ve yağ emilim bozukluğu olan hastalarda doktora başvurmadan kullanılmamalıdır.
• Yeterli K vitamini almadan D vitamini ve kalsiyum’un yüksek dozda alınması kalsiyumun damar içi yada böbrekler gibi istenmeyen alanlara daha çok taşınmasına neden olabilir. Bu nedenle birlikte alınmaları hem etkinlik hem güvenlik açısından anlamlıdır.
• Yağda eriyen vitaminler olduklarından tercihan yağ içeriği nispeten yüksek bir öğünle birlikte alınmaları emilimlerini arttıracaktır. 

SONUÇ

D ve K vitaminleri, kemik sağlığından kardiyovasküler fonksiyona, bağışıklık yanıtlarından antiinflamatuar etkilere kadar birçok biyolojik süreçte birlikte görev alır. Özellikle kemik ve damar sağlığı açısından birlikte dengeli alındıklarında birbirlerinin etkilerini tamamlayarak fayda sağlayabilirler. Elbette her bireyin ihtiyacı farklıdır ve bu tür takviyeler kullanılırken kişisel sağlık durumu ve kullanılan ilaçlar mutlaka göz önünde bulundurulmalıdır. Günümüzdeki bilimsel veriler, bu iki vitaminin uyum içinde çalışabileceğini gösterse de, bu alandaki araştırmalar devam etmektedir. D ve K vitaminlerini bilinçli ve dengeli şekilde kullanmak, uzun vadeli sağlık hedefleri için önemli bir adım olabilir.

Sağlıkla Kalın,

Prof. Dr. H. Ulaş Yavuz

Kaynaklar

• Aaseth, J. O., Finnes, T. E., Askim, M., & Alexander, J. (2024). The Importance of Vitamin K and the Combination of Vitamins K and D for Calcium Metabolism and Bone Health: A Review. Nutrients, 16(15), 2420.  https://doi.org/10.3390/nu16152420
• Atieh, O., Daher, J., Durieux, J. C., Abboud, M., Labbato, D., Baissary, J., Koberssy, Z., Ailstock, K., Cummings, M., Funderburg, N. T., & McComsey, G. A. (2025). Vitamins K2 and D3 Improve Long COVID, Fungal Translocation, and Inflammation: Randomized Controlled Trial. Nutrients, 17(2), 304. https://doi.org/10.3390/nu17020304
• Avenell A., Mak J. C., and O′Connell D., Vitamin D and vitamin D analogues for preventing fractures in post-menopausal women and older men, Cochrane Database of Systematic Reviews. (2014) no. article CD000227, 24729336, https://doi.org/10.1002/14651858.CD000227.pub4, 2-s2.0-84960110938.  
• Bjelakovic G., Gluud L. L., Nikolova D., Whitfield K., Wetterslev J., Simonetti R. G., Bjelakovic M., and Gluud C., Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults, Cochrane Database of Systematic Reviews. (2014) no. article CD007470, 24414552, https://doi.org/10.1002/14651858.CD007470.pub
• Challoumas D., Stavrou A., Pericleous A., and Dimitrakakis G., Effects of combined vitamin D--calcium supplements on the cardiovascular system: should we be cautious?, Atherosclerosis. (2015) 238, 388–398, 25558033, https://doi.org/10.1016/j.atherosclerosis.2014.12.050, 2-s2.0-84920911780.
• Dal Canto, E., Beulens, J. W. J., Elders, P., Rutters, F., Stehouwer, C. D. A., van der Heijden, A. A., & van Ballegooijen, A. J. (2020). The Association of Vitamin D and Vitamin K Status with Subclinical Measures of Cardiovascular Health and All-Cause Mortality in Older Adults: The Hoorn Study. The Journal of nutrition, 150(12), 3171–3179. https://doi.org/10.1093/jn/nxaa293
• Goddek S. (2020). Vitamin D3 and K2 and their potential contribution to reducing the COVID-19 mortality rate. International journal of infectious diseases : IJID : official publication of the International Society for Infectious Diseases, 99, 286–290. https://doi.org/10.1016/j.ijid.2020.07.080
• Holick, M. F. (2007). Vitamin D deficiency. New England Journal of Medicine, 357(3), 266–281. https://doi.org/10.1056/NEJMra070553
• Holick, M. F., Binkley, N. C., Bischoff-Ferrari, H. A., Gordon, C. M., Hanley, D. A., Heaney, R. P., Murad, M. H., Weaver, C. M., & Endocrine Society (2011). Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an Endocrine Society clinical practice guideline. The Journal of clinical endocrinology and metabolism, 96(7), 1911–1930. https://doi.org/10.1210/jc.2011-0385
• Huang, Z. B., Wan, S. L., Lu, Y. J., Ning, L., Liu, C., & Fan, S. W. (2015). Does vitamin K2 play a role in the prevention and treatment of osteoporosis for postmenopausal women: a meta-analysis of randomized controlled trials. Osteoporosis international : a journal established as result of cooperation between the European Foundation for Osteoporosis and the National Osteoporosis Foundation of the USA, 26(3), 1175–1186. https://doi.org/10.1007/s00198-014-2989-6
• Institute of Medicine. (2011). Dietary Reference Intakes for Calcium and Vitamin D. https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminD-HealthProfessional
• Kuang, X., Liu, C., Guo, X., Li, K., Deng, Q., & Li, D. (2020). The combination effect ofvitamin K and vitamin D on human bone quality: a meta-analysis of randomized controlled trials. Food & function, 11(4), 3280–3297. https://doi.org/10.1039/c9fo03063h
• Ma, M. L., Ma, Z. J., He, Y. L., Sun, H., Yang, B., Ruan, B. J., Zhan, W. D., Li, S. X., Dong, H., & Wang, Y. X. (2022). Efficacy of vitamin K2 in the prevention and treatment of postmenopausal osteoporosis: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Frontiers in public health, 10, 979649. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.979649
• Martens, P. J., Gysemans, C., Verstuyf, A., & Mathieu, A. C. (2020). Vitamin D's Effect on Immune Function. Nutrients, 12(5), 1248. https://doi.org/10.3390/nu12051248
• Myneni, V. D., & Mezey, E. (2018). Immunomodulatory effect of vitamin K2: Implications for bone health. Oral diseases, 24(1-2), 67–71. https://doi.org/10.1111/odi.12759
• Namazi, N., Larijani, B., Azadbakht, L. (2019). Vitamin K and the Immune System. In: Mahmoudi, M., Rezaei, N. (eds) Nutrition and Immunity. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-16073-9_4
• National Institutes of Health – Vitamin K Fact Sheet for Health Professionals. https://ods.od.nih.gov/factsheets/VitaminK-HealthProfessional 
• Rusu, M. E., Bigman, G., Ryan, A. S., & Popa, D.-S. (2024). Investigating the Effects and Mechanisms of Combined Vitamin D and K Supplementation in Postmenopausal Women: An Up-to-Date Comprehensive Review of Clinical Studies. Nutrients, 16(14), 2356. https://doi.org/10.3390/nu16142356
• Schurgers, L. J., Spronk, H. M., Soute, B. A., Schiffers, P. M., DeMey, J. G., & Vermeer, C. (2004). Regression of warfarin-induced medial elastocalcinosis by high intake of vitamin K in rats. Blood, 109(7), 2823–2831. https://doi.org/10.1182/blood-2006-07-035345
• Singh V, Jain S, Prakash S, Thakur M. Studies on the Synergistic Interplay of Vitamin D and K for Improving Bone and Cardiovascular Health. Curr Res Nutr Food Sci 2022; 10(3). doi : http://dx.doi.org/10.12944/CRNFSJ.10.3.3
• Theuwissen, E., Magdeleyns, E. J., Braam, L. A., Teunissen, K. J., Knapen, M. H., Binnekamp, I. A., … & Vermeer, C. (2012). Vitamin K status and vascular calcification: a randomized controlled trial. Nutrients, 4(12), 1410–1418. https://doi.org/10.3390/nu4101410
• van Ballegooijen, A. J., Pilz, S., Tomaschitz, A., Grübler, M. R., & Verheyen, N. (2017). The Synergistic Interplay between Vitamins D and K for Bone and Cardiovascular Health: A Narrative Review. International journal of endocrinology, 2017, 7454376. https://doi.org/10.1155/2017/7454376
• Wang, Y., Wang, Y., Wang, F., Wang, Z., Sun, R., Huang, X., & Fu, S. (2025). Combined vitamin K2 and D3 therapy improves endoscopic fusion outcomes in osteoporotic lumbar degenerative disease: a prospective study. Scientific reports, 15(1), 15422. https://doi.org/10.1038/s41598-025-99922-9