Mct Hakkında Bilinmesi Gereken Bilimsel Gerçekler -
1- Yağ yakımına yardımcı olmaktadır.
2- Leptin hormonunu tetikleyerek açlık duygusunun oluşumunu engellemektedir.
3- Bağışıklık sistemini güçlendirmektedir.
4- Diğer yağ asitlerinden daha az kaloriye sahiptir.
5- Atletik performans üzerinde olumlu etkileri bulunmaktadır.
6- Sindirim hızı uzun zincirli yağ asitlerine oranla hızlıdır.
7- Leptin hormonunu tetikleyerek açlık duygusunun oluşumunu engellemektedir.
8- Alzheimer, Parkinson ve Demans gibi hastalıkların tedavisinde kullanılmaktadır.
MCT Nedir ?
Yağların sindirimi karbon atom sayılarına göre farklılık göstermektedir. Yağ asitleri; kısa zincirli (2-4 C’lu), orta zincirli (6-10 C’lu) ve uzun zincirli (12-20 C’lu) olarak adlandırılmaktadır. Karbon atom sayısı ne kadar az ise sindirimi o kadar hızlı olmaktadır. Bu sebeple MCT (orta zincirli yağ asitleri) vücut için çok önemli etkilere sahiptir. Yağların çoğu ince bağırsakta, pankreatik lipaz ve karaciğerden salgılanan safra tuzları yardımıyla uzun sürede sindirilirler. Bu noktada MCT ’ler 8 ile 10 karbonlu yağ asitleri olduklarından dolayı mideyi hızlıca terk ederler ve ince bağırsakta kolaylıkla hidrolize olurlar (3). Bu sebeple spor öncesi sağlıklı enerji kaynağı olarak diğer yağların aksine MCT tercih edilebilmektedir. Başlıca sebebi egzersiz sırasında bireye şişkinlik ve rahatsız hissettirmemesidir.
1980’lerde Dr. Vigen K. Babayan kendi laboratuvarında MCT ’yi yüksek miktarlarda üretmenin yolunu bulmuş ve 30 sene içinde kullanım alanlarını genişletmiştir (1). Doğal olarak en fazla hindistan cevizinde bulunmakta ve yaklaşık olarak hindistan cevizi yağının %60 ‘ını MCT oluşturmaktadır. Kalori değeri olarak LCT ‘lerden (uzun zincirli yağ asitleri) daha az kaloriye sahiptirler. MCT gram başına 8.3 kalori içerirken LCT bilindiği üzere gram başına 9.2 kalori içermektedir (2). Bunun yanında MCT, tekrar esterlenmeye gerek duymadan mitokondriye taşınıp hızlı bir şekilde okside olabilir (4). Daha önce l-karnitin makalesinde
http://www.hardlinenutrition.com/index.php?route=information/makaleler&makaleler_id=7 ) yağların yakımı için l-karnitin yolunun zorunlu olduğundan söz etmiştim. Fakat bu durum MCT ‘ler için gerekli değildir. Bunun nedeni MCT’ lerin mitokondri iç duvarından geçebilecek kadar küçük olmasıdır (Şekil 1). Böylece yağ yakımı çok daha hızlı sağlanmaktadır.
Egzersiz ve MCT
Uzun süren bir antrenman sırasında küçük miktarlarda MCT tüketimi faydalı sonuçlar ortaya koyacaktır. Yapılan bir araştırmaya göre yalnızca karbonhidrat tüketimiyle kıyaslandığında, karbonhidrat + 30 gram MCT ’den oluşan bir karışım tüketildiğinde, 2 saatlik bisiklet egzersizinde kas glikojen depolarının daha iyi korunduğu ve performansın arttığı gözlemlenmiştir (6). 2008’de yapılan araştırmada MCT içeren öğünlerin antrenman öncesi tüketilmesi kan laktat seviyesinin artışını sınırlandırmakta ve performans artışının devamına yardımcı olduğu görülmüştür (7). Kyoto Üniversitesi’nde yapılan araştırmada ise MCT verilen farelerin yüzme kapasitelerinin LCT verilenlerden anlamlı bir şekilde fazla olduğu görülmüştür. Ayrıca bu etki hem antrenmanlı hem antrenmansız farelerde ortaya çıkmıştır.
Bu noktada kişilerin antrenman durumundan bağımsız olarak sadece beslenme değişimiyle performansa katkı sağlayabilecekleri ortaya çıkmıştır. Ana metabolik etkisi enerji sisteminde görev alan 3-oksoasit KoA, sitrat sentezi ve malat dehidrogenaz enzimlerini arttırmasıdır (8). Aynı araştırmada MCT alan grup daha fazla yağ yakımı gerçekleştirmiştir. Fitness yapan bireylerde MCT kullanımı olumlu sonuçlar ortaya koymaktadır. Diyetle alınan yağın %30 -50 arasını bu tür yağlardan almak, hacim ve definasyon dönemlerinde amaca ulaşma yolunda yardımcı bir unsur olarak görev alacaktır. Bunun başlıca sebebi hızlı sindirim ve yağ olarak depolanmaktan çok enerji ve keton cisimler ( aşağıda açıklaması mevcut ) olarak vücut tarafından değerlendirilmesidir. Ayrıca MCT’lerin okside olma hızı 6-9 g/saatken LCT ‘lerin sindirim hızı sadece 2-5 g/saattir (5).
Kilo Kontrolü ve MCT
Naples Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada MCT+LCT tüketen obez bireylerin yağ yakımının yalnız LCT tüketen bireylerden çok daha fazla olduğu görülmüştür (9). 1994’te ise kilolu bireylerin uzun süreli MCT kullanımının kilo vermeye olumlu etkileri olduğu gözlemlenmiştir (10). Stubbs RJ ve arkadaşları 14 gün süren bir deney tasarlamış ve gönüllü deneklere az, orta ve yüksek MCT içeren serbest diyetler uygulamışlardır. 14 gün sonunda yüksek MCT alan deneklerin daha az kalorili beslendiği ve iştah kontrolüne yardımcı olduğu görülmüştür. (12)
Sağlık ve MCT
MCT genel sağlığın korunmasına yardımcı olmakta ve birçok hastalığın tedavisinde olumsuz semptomların giderilmesini sağlamaktadır. MCT; ateroskleroz ( damar sertliği ) oluşumunun önlenmesinde etkili olabilmektedir (11). Pıhtılaşmayı önleyici ve kan kolesterol seviyesini düşürücü özelliğe sahip olması bu etkinin sebebidir (11). Buna ek olarak karaciğer ve diğer organlarda kolesterol seviyesini düşürmektedir.
MCT karaciğerde enerjiye dönüşebildiği gibi bir kısımda keton cisimlerine çevrilir. Ketonlar beyin tarafından kullanıldığı gibi karaciğer dışında diğer organlar tarafından da enerji olarak kullanılmaktadır. Nörolojik bozuklukların tedavisinde ve diğer bazı hastalıklarda keton cisimlerin yararı bilinmektedir. Bu sebeple sara hastalığı tedavisinde; ketojenik diyetlerin içinde MCT kullanılmaktadır (13). Ayrıca Kanser, Alzheimer, Parkinson ve Narkolepsi hastalığının tedavisinde keton cisimlerin artması bireyin sağlık durumunu iyileştirebileceğinden MCT tüketimi önerilmektedir. 2009 yılında FDA ( Amerika Gıda ve İlaç Dairesi ) Alzheimer tedavisi için MCT içeren ek gıdaların kullanılmasını uygun görmüştür.
Bağışıklık sisteminin güçlenmesinde ve toksit etkiye sahip bileşiklerin vücuttan atılmasında yardımcı olduğu gibi yaşlanma geciktirici etkisi de vardır (14,15).
Kullanımı
MCT salataya sos olarak kullanılabildiği gibi yemek yaparken veya saf olarak tüketilebilmektedir. Fakat 150-160 derece üstünde parçalanıp özelliğini kaybedeceğinden dolayı pişirme sıcaklığına dikkat edilmelidir. Hızlı sindirim ve yağ yakımına etkilerinin yanında sağlıklı yaşam için gün içerisinde alınması uygundur.
Sporcu Diyetisyeni Coşku MUTLU, CISSN
KAYNAKÇA
1) Babayan, V.K. Medium chain fatty acid esters and their medical and nutritional applications. J Am Oil Chem Soc, 1981, 58: 49A-51A.
2) 2. Kaunitz, H. Dietary use of MCT in “Bilanzierte Ernaehrung in der Therapie,” K. Lang, W. Fekl, and G. Berg, eds. George Thieme Verlag, Stuttgart, 1971.
3) Bach AC, Babayan VK. Medium-chain triglycerides: an update. Am J Clin Nutr 1982;36:950–62.
4) Saggerson ED, Carpenter CA. Carnitine palmitoyltransferase and carnitine octanoyltransferase activities in liver, kidney cortex, adipocyte, lactating mammary gland, skeletal muscle, and heart. FEBS Lett 1981;129:229–32..
5) Jeukendrup AE, Saris WHM, Schrauwen P, Brouns F, Wagenmakers AJM. Metabolic availability of medium-chain triglycerides coingested with carbohydrates during prolonged exercise. J Appl Physiol 1995; 79:756–62.
6) Van Zyl CG, Lambert EV, Hawley JA, Noakes TD, Dennis SC. Effects of medium-chain triglyceride ingestion on fuel metabolism and cycling performance. J Appl Physiol 1996;80:2217–25.
7) Naohisa NOSAKA Effect of Ingestion of Medium-Chain Triacylglycerols on Moderate- and High-Intensity Exercise in Recreational Athletes Journal of Nutritional Science and Vitaminology Vol. 55 (2009) No. 2 P 120-125
8) Fushiki T, Matsumoto K, Inoue K, Kawada T, Sugimoto E. Swimming endurance capacity of mice is increased by chronic consumption of medium-chain triglycerides. J Nutr 1995 Mar;125(3):531-9.
9) Flatt, J. P., Ravussin, E., Acheson, K. J. & Jequier, E. (1985) Effects of dietary fat on postprandial substrate oxidation and on carbohydrate and fat balances. J. Clin. Investig. 76:1019-1024.
10) Hainer V, Kunesova M, Stich V, Zak A, Parizkova J. The role of oils containing triacylglycerols and medium-chain fatty acids in the dietary treatment of obesity. The effect on resting energy expenditure and serum lipids. Cas Lek Cesk 1994 Jun 13;133(12):373-5.
11) Stewart, J.W., Wiggers, K.D., Jacobsen, N.L., Berger, P.J. Effect of various triglycerides on blood and tissue cholesterol of calves, J Nutr, 1978, 108: 561-566.
12) Stubbs RJ, Harbron CG. Covert manipulation of the ratio of medium- to long-chain triglycerides in isoenergetically dense diets: effect on food intake in ad libitum feeding men. Int J Obes Relat Metab Disord 1996 May;20(5):435-44
13) Neal, E.G., et al. A randomized trial of classical and medium-chain triglyceride ketogenic diets in the treatment of childhood epilepsy. Epilepsia 2009;50:1109-1117.
14) Rojas G, Jiménez JM, Gutiérrez JM. Caprylic acid fractionation of hyperimmune horse plasma: description of a simple procedure for antivenom production. Toxicon. 1994 Mar;32(3):351-63.
15) Omura Y, O'Young B, Jones M, Pallos A, Duvvi H, Shimotsuura Y. Caprylic acid in the effective treatment of intractable medical problems of frequent urination, incontinence, chronic upper respiratory infection, root canalled tooth infection, ALS, etc., caused by asbestos & mixed infections of Candida albicans, Helicobacter pylori & cytomegalovirus with or without other microorganisms & mercury. Acupunct Electrother Res. 2011;36(1-2):19-64.