Multi-Vitamin Nedir? -
Dünya genelinde gıda takviyesi denildiğinde ilk akla gelen ve en çok kullanılan takviye multi-vitaminlerdir. Multi-vitaminlere olan bu ilgi son on yıllar içinde oldukça yaygınlaşmıştır (1, 2). Multi-vitaminler ile ilgili genel kabul ise sağlığı iyileştirebileceği, kötü beslenme alışkanlıklarını telafi edebileceği ve hatta kronik hastalıklara yakalanma riskini azaltabileceğine yönündedir. Peki muti-vitamin deyince neyi kastediyoruz? Gerçekten multi-vitamin takviyesi almanın sağlık yararları olabilir mi? Bu soruları bilimsel kanıtlar ışığında yanıtlamaya çalışalım.
Multi-vitaminler, birçok farklı vitamin ve mineral içeren takviyelerin ortak adıdır. Bir multi-vitamini meydana getiren standart bir içerik olmadığı için, multi-vitaminlerin besin bileşimleri markaya ve ürüne göre değişiklik göstermektedir (3). Genel olarak tablet, kapsül, çiğnenebilir sakız, toz ve sıvı formu dahil farklı biçimlerde tüketilebilirler. Aynı zamanda, vitaminler iki grupta kategorize edilirler.
Suda çözünenler: B ve C grubu vitaminleridir. Vücudumuz bu vitaminlerin fazla miktarını depo etmez ve idrarla dışarı atar.
Yağda çözünenler: A, D, E, K grubu vitaminleridir. Vücudumuz bu gruba ait vitaminlerin fazlasını karaciğerde biriktirebilir. Bu yüzden yağda çözünen vitaminlerin fazlası toksik etki yaratabilir.
Genel sağlığı korumak ve sürdürmek için 13 vitamin ve yaklaşık 15 mineral gereklidir. Bu vitamin ve mineraller enzim ve hormonların üretimi, bağışıklığın güçlenmesi ve desteklenmesi, sinir sisteminin düzenli çalışması ve organların fonksiyonları da dahil tüm fizyolojik süreçlerin başarılı bir şekilde sürdürmesi süreçlerinde görev alırlar (1,2). Vitamin ve minerallerin bu potansiyellerinden dolayı yeterli ve dengeli oranlarda tüketilmeleri son derece önemlidir. Bu bağlamda, bilimsel literatür vitamin ve mineral eksikliğinin birçok sağlık sorununun oluşmasına neden olabileceğini ifade etmektedir. Ancak, literatür örnekleri incelendiğinde multi-vitamin kullanımının sağlık yararları ve hastalıkları önleme potansiyelleri üzerine tam bir fikir birliği oluşmamıştır. Bu noktada her ne kadar bilimsel bir konsensüs olmamasına rağmen modern batı tipi beslenme şeklinin yaygınlaşması ve güncel tarım politikaları, toprak, tohum, hava kalitesi ve kullanılan zirai ilaçlar kaynaklı besinlerin içeriğinde görülen farklılaşmalar günlük ihtiyaç duyulan vitamin ve minerallerin sağlanmasını güçleştirmektedir. Ayrıca, muhtemel vitamin ve mineral eksikliğinin belirli dönemlerde (mevsim geçişleri, hastalık ve iş koşullarında vb.) daha fazla olacağı da düşünüldüğünde bu dönemlerde multi-vitamin kullanımı akılcı olabilecektir. Fakat, multi-vitamin kullanımına başlamadan önce bir hekim değerlendirmesi almanız doğru strateji olacaktır.
Literatür örnekleri ışığında multi-vitamin kullanımının etkinliği:
- Kalp hastalıklarını önleme potansiyeli (sonuçlar tartışmalı; 4,5,6,7,8)
- Kanser riski minimizasyonu (sonuçlar tartışmalı; 9,10,11,12,13)
- Beyin fonksiyonları gelişimi (14,15,16)
- Göz sağlığı gelişimi (17,18,19)
Sonuç olarak, yeterli ve dengeli bir beslenme düzeni olmayan kişilerin multi-vitamin takviyelerini tüketmesinin hem genel sağlığı destekleme hem de hastalıkları önleme potansiyeli olabilecektir. Multi-vitamin takviyelerini incelemek ve satın almak için buraya tıklayabilirsiniz.
Referanslar
- Kamiński, M., Kręgielska-Narożna, M., & Bogdański, P. (2020). Determination of the Popularity of Dietary Supplements Using Google Search Rankings. Nutrients, 12(4), 908. https://doi.org/10.3390/nu12040908
- Messerer M, Johansson SE, Wolk A. Use of dietary supplements and natural remedies increased dramatically during the 1990s. J Intern Med. 2001 Aug;250(2):160-6. doi: 10.1046/j.1365-2796.2001.00872.x. PMID: 11489066.
- https://ods.od.nih.gov/factsheets/MVMS-Consumer/ (online erişim, 01.02.2023)
- Holmquist C, Larsson S, Wolk A, de Faire U. Multivitamin supplements are inversely associated with risk of myocardial infarction in men and women--Stockholm Heart Epidemiology Program (SHEEP). J Nutr. 2003 Aug;133(8):2650-4. doi: 10.1093/jn/133.8.2650. PMID: 12888653.
- Neuhouser ML, Wassertheil-Smoller S, Thomson C, Aragaki A, Anderson GL, Manson JE, Patterson RE, Rohan TE, van Horn L, Shikany JM, Thomas A, LaCroix A, Prentice RL. Multivitamin use and risk of cancer and cardiovascular disease in the Women's Health Initiative cohorts. Arch Intern Med. 2009 Feb 9;169(3):294-304. doi: 10.1001/archinternmed.2008.540. PMID: 19204221; PMCID: PMC3868488.
- Rautiainen S, Akesson A, Levitan EB, Morgenstern R, Mittleman MA, Wolk A. Multivitamin use and the risk of myocardial infarction: a population-based cohort of Swedish women. Am J Clin Nutr. 2010 Nov;92(5):1251-6. doi:10.3945/ajcn.2010.29371. Epub 2010 Sep 22. Erratum in: Am J Clin Nutr. 2011 Mar;93(3):674. PMID: 20861174.
- Watkins ML, Erickson JD, Thun MJ, Mulinare J, Heath CW Jr. Multivitamin use and mortality in a large prospective study. Am J Epidemiol. 2000 Jul 15;152(2):149-62. doi: 10.1093/aje/152.2.149. PMID: 10909952.
- Sesso HD, Christen WG, Bubes V, Smith JP, MacFadyen J, Schvartz M, Manson JE, Glynn RJ, Buring JE, Gaziano JM. Multivitamins in the prevention of cardiovascular disease in men: the Physicians' Health Study II randomized controlled trial. JAMA. 2012 Nov 7;308(17):1751-60. doi: 10.1001/jama.2012.14805. PMID: 23117775; PMCID: PMC3501249.
- Neuhouser ML, Wassertheil-Smoller S, Thomson C, Aragaki A, Anderson GL, Manson JE, Patterson RE, Rohan TE, van Horn L, Shikany JM, Thomas A, LaCroix A, Prentice RL. Multivitamin use and risk of cancer and cardiovascular disease in the Women's Health Initiative cohorts. Arch Intern Med. 2009 Feb 9;169(3):294-304. doi: 10.1001/archinternmed.2008.540. PMID: 19204221; PMCID: PMC3868488.
- Watkins ML, Erickson JD, Thun MJ, Mulinare J, Heath CW Jr. Multivitamin use and mortality in a large prospective study. Am J Epidemiol. 2000 Jul 15;152(2):149-62. doi: 10.1093/aje/152.2.149. PMID: 10909952.
- Park SY, Murphy SP, Wilkens LR, Henderson BE, Kolonel LN. Multivitamin use and the risk of mortality and cancer incidence: the multiethnic cohort study. Am J Epidemiol. 2011 Apr 15;173(8):906-14. doi: 10.1093/aje/kwq447. Epub 2011 Feb 22. PMID: 21343248; PMCID: PMC3105257.
- Mursu J, Robien K, Harnack LJ, Park K, Jacobs DR Jr. Dietary supplements and mortality rate in older women: the Iowa Women's Health Study. Arch Intern Med. 2011 Oct 10;171(18):1625-33. doi: 10.1001/archinternmed.2011.445. PMID: 21987192; PMCID: PMC4114071.
- Huang HY, Caballero B, Chang S, Alberg AJ, Semba RD, Schneyer CR, Wilson RF, Cheng TY, Vassy J, Prokopowicz G, Barnes GJ 2nd, Bass EB. The efficacy and safety of multivitamin and mineral supplement use to prevent cancer and chronic disease in adults: a systematic review for a National Institutes of Health state-of-the-science conference. Ann Intern Med. 2006 Sep 5;145(5):372-85. doi: 10.7326/0003-4819-145-5-200609050-00135. Epub 2006 Jul 31. PMID: 16880453.
- Macpherson H, Silberstein R, Pipingas A. Neurocognitive effects of multivitamin supplementation on the steady state visually evoked potential (SSVEP) measure of brain activity in elderly women. Physiol Behav. 2012 Oct 10;107(3):346-54. doi: 10.1016/j.physbeh.2012.08.006. Epub 2012 Aug 23. PMID: 22939764.
- Harris E, Macpherson H, Vitetta L, Kirk J, Sali A, Pipingas A. Effects of a multivitamin, mineral and herbal supplement on cognition and blood biomarkers in older men: a randomised, placebo-controlled trial. Hum Psychopharmacol. 2012 Jul;27(4):370-7. doi: 10.1002/hup.2236. Epub 2012 Jun 18. PMID: 22711385.
- Summers WK, Martin RL, Cunningham M, DeBoynton VL, Marsh GM. Complex antioxidant blend improves memory in community-dwelling seniors. J Alzheimers Dis. 2010;19(2):429-39. doi: 10.3233/JAD-2010-1229. PMID: 20110592.
- Lim LS, Mitchell P, Seddon JM, Holz FG, Wong TY. Age-related macular degeneration. Lancet. 2012 May 5;379(9827):1728-38. doi: 10.1016/S0140-6736(12)60282-7. PMID: 22559899.
- Evans JR, Lawrenson JG. Antioxidant vitamin and mineral supplements for slowing the progression of age-related macular degeneration. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Nov 14;11:CD000254. doi: 10.1002/14651858.CD000254.pub3. Update in: Cochrane Database Syst Rev. 2017 Jul 31;7:CD000254. PMID: 23152201.
- Wong, I. Y., Koo, S. C., & Chan, C. W. (2011). Prevention of age-related macular degeneration. International ophthalmology, 31(1), 73–82. https://doi.org/10.1007/s10792010-9397-5